Սուրբ Ղազար կղզին Վենետիկի լագունայում գտնվող փոքր կղզի է, որը համարվում է հայ մշակույթի, գրականության, գիտության և կրթության կարևոր կենտրոններից մեկը Եվրոպայում։ Այն տարիներով ծառայել է որպես հայկական հոգևոր, գիտական ու մշակութային ժառանգության պահպանման վայր։18-րդ դարում Մխիթար Սեբաստացու ղեկավարությամբ այստեղ հիմնվեց Մխիթարյան միաբանությունը։ Միաբանները կղզին վերածեցին ինթելեկտուալ կենտրոնի՝ ստեղծելով տպագրատուն, գրադարան, թանգարան և կրթօջախ։Սուրբ Ղազար կղզու գրադարանը հայտնի է իր հարուստ պահոցով՝ ավելի քան 200 000 գրքով, ձեռագրերով ու հազվագյուտ հրատարակություններով։ Այստեղ տպագրվել են բազմաթիվ գիտական աշխատություններ, բառարաններ և դասագրքեր, որոնք մեծ ազդեցություն են ունեցել հայկական ու եվրոպական կրթական մտքի զարգացման վրա։(Սամվել)
Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզին հետաքրքիր է զբոսաշրջիկների համար, քանի որ այստեղ գտնվում է Մխիթարյան միաբանության վանքը՝ հայկական կրոնական ու մշակութային ժառանգության կարևոր կենտրոնը։ Կղզում պահվում են հազվագյուտ գրքեր և ձեռագրեր, ցուցադրվում են հայկական արվեստի նմուշներ ու հին տպագրություններ։ Այն Վենետիկի աղմկոտ կենտրոնից դուրս խաղաղ ու մտորումների վայր է, որտեղ հաճախ անցկացվում են մշակութային և գիտական միջոցառումներ։(Դավիթ)
Հովհաննես Այվազովսկին (1817–1900) հայ ծովանկարիչ էր, որի արվեստը մեծապես կապ ունի հայկական մշակույթի և հոգևոր արժեքների հետ։ Նրա կյանքի ընթացքում հայությունն ու հավատը կարևոր դեր էին խաղում ստեղծագործության մեջ։ Այդ պատճառով էլ նրա համար հատուկ նշանակություն ուներ Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզին, որը հայտնի է որպես մխիթարական միաբանության կենտրոն։
Սուրբ Ղազարը գտնվում է Վենետիկի լճակում և XVIII դարից ի վեր դարձել է մխիթարականների՝ հայ կաթոլիկ միաբանության կենտրոնը։ Այնտեղ գործել է հայկական տպագրատուն, գրադարան, գիտական լաբորատորիա, և կղզին դարձել է համաշխարհային կենտրոն՝ հայկական լեզվի, գրականության և պատմության ուսումնասիրության համար։Այստեղ տպագրվել են բազմաթիվ հայերեն գրքեր և բառարաններ, որոնց միջոցով եվրոպացիները ճանաչել են հայկական մշակույթը։
Այվազովսկին իր եվրոպական ճանապարհորդությունների ընթացքում եղել է Վենետիկում, և պատմական աղբյուրների համաձայն՝ այցելել է նաև Սուրբ Ղազար կղզին։
Նա մեծ հիացմունքով է խոսել մխիթարականների աշխատանքի մասին՝ նշելով, որ Սուրբ Ղազարը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի հոգևոր տոկունությունն ու մշակութային անսպառ ուժը։Այցելությունից հետո նա նկարել է մի շարք Վենետիկի տեսարաններ, որտեղ արտացոլվում է քաղաքի լույսերի և ջրի նրբությունը։ Թեպետ հատուկ նկար Սուրբ Ղազարի մասին հայտնի չէ, նրա Վենետիկի ծովային պատկերները համարվում են ներշնչված այդ միջավայրից։ (Դավիթ 2)
Սուրբ Ղազարի տպարանն առաջիններից էր Եվրոպայում, որտեղ տպագրվում էին հայերեն գրքեր՝ բարձր գիտական և գեղարվեստական մակարդակով։
Այստեղ տպագրվել են բազմաթիվ դասական հեղինակների գործեր՝ Եղիշե, Նարեկացի, Խորենացի, ինչպես նաև ժամանակակից պատմա-գրական աշխատություններ։
Հայերենից բացի, այստեղ լույս են տեսել նաև եվրոպական լեզուներով աշխատություններ՝ նպաստելով հայ մշակույթի տարածմանը Եվրոպայում։
1717 թ. Մխիթար Սեբաստացին և իր աշակերտները հիմնեցին Մխիթարյան միաբանությունը և բնակություն հաստատեցին Սուրբ Ղազարի կղզում։
Այդ ժամանակվանից կղզին վերածվեց հայկական մշակույթի, գիտության ու կրթության յուրօրինակ օջախի՝ Եվրոպայի սրտում։ (Լեոն)
Փորձագետների երկու տարի տևած ուսումնասիրությունից հետո պարզվել է, որ իրոք, բրոնզե սուրը ոչ թե մի քանի հարյուր տարեկան է, այլ շատ ավելի հին՝ մոտ 5000 տարեկան։ Սուրի պատմության մանրամասներն իմանալու համար համալսարանը դիմել է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանությանը։
Հ. Սերոբ Ճամուլյանը արխիվների ուսումնասիրությունից հետո պարզել է, որ մոտ 150 տարի առաջ սուրը Մխիթարյան միաբանության անդամ Ղևոնդ Ալիշանին է նվիրել արվեստի ստեղծագործությունների կոլեկցիոներ, ազգությամբ հայ Երվանդ Խորասարջանը, որը առաջատար ինժեներ-շինարար էր Օսմանյան կայսրությունում։ Երբ 1901 թվականին Ալիշանը մահացել է, նրա ունեցվածքը փոխանցվել է Վենետիկի հայկական եկեղեցուն։(Մհեր)
Այսօր Սուրբ Ղազարը շարունակում է մնալ մխիթարյան միաբանության գլխավոր կենտրոնը։ Թեև կղզում այժմ ապրում են շատ քիչ վանականներ՝ հիմնականում տարեց, նրանք շարունակում են Մխիթար Սեբաստացու սկսած գործը՝ հայ մշակույթի, լեզվի և գիտության պահպանումն ու տարածումը։
Կղզին բաց է այցելուների համար։ Ամեն օր կազմակերպվում են շրջայցեր, որոնց ընթացքում զբոսաշրջիկները կարող են ծանոթանալ հայկական մշակույթին, տեսնել վանական համալիրի այգիները, եկեղեցին, թանգարանը և տպագրատունը։
Սուրբ Ղազարը այսօր համարվում է հայ և իտալական ժողովուրդների բարեկամության խորհրդանիշ։ Այստեղ հաճախ անցկացվում են մշակութային միջոցառումներ, ցուցահանդեսներ և գիտաժողովներ։(Գայանե)
Սարգսյան Դավիթ բլոգ 